«Ο χρόνος είναι εξαρθρωμένος»
Άμλετ
Μετά το Παρισινό μακελειό
Ζούμε αδιανόητους καιρούς. Την εποχή των ασύμμετρων πολέμων, οι κοινωνίες της αβεβαιότητας και του ρίσκου μετατρέπονται σε καταστάσεις εξαίρεσης ή εκτάκτου ανάγκη . Είναι η εποχή της φρίκης.
Κάποιοι ξύπνησαν ξαφνικά μετά το Παρισινό μακελειό. Στον εφιαλτικό μας κόσμο, οι άμαχοι δεν είναι παρά παράπλευρες απώλειες ενός αδηφάγου κι ακόρεστου πολέμου που ήρθε στο δικό μας σπίτι: «ο εχθρός είναι εντός των τειχών». Είναι το ίδιο σοκ που ένιωσαν στις ΗΠΑ το 2001. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό σε εμάς τους πολιτισμένους και μάλιστα στον δικό μας ασφαλισμένο θύλακα; Οποιοσδήποτε από μας θα μπορούσε να ήταν στο Παρίσι. Το συλλογικό εμείς απειλείται. Λογής θρησκόληπτοι στρέφονται στις στον αποκρυφισμό και τις προφητείες, άλλοι ζώνονται τ’ άρματα κι ακονίζουν τα μαχαίρια του μίσους.
Αποικιακές παρακαταθήκες του παρόντος και πρόσφατου παρελθόντος;
Θεωρείτο δεδομένο ότι αυτά ασφαλώς συμβαίναν και συμβαίνουν μόνο αλλού, δηλαδή εκτός της Ευρώπης και Αμερικής. Έχουν αναπτυχθεί και οι ανάλογες «εξηγήσεις»: Οι άλλοι, εκεί όπου βρίσκονται, γνωρίζουν ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να τελειώσει η ζωή τους, είναι μαθημένοι ότι η ζωής τους αξίζει λιγότερο. Εμείς όμως όχι: Είναι αδιανόητο αυτό σε μας, δεν είναι ο δικός μας τρόπος ζωής, ο δικός μας πολιτισμός. Οι δικές μας ζωές είναι μοναδικές, πολύτιμες. Εκεί στον υπόλοιπο κόσμο της Ανατολής και του Νότου (Μέση Ανατολή, Αφρική, Ασία και Νότια Αμερική) οι ζωές αναλώσιμες.
Η λογική των περιττών/αναλώσιμων πληθυσμών βιώνεται εδώ και χρόνια ως «αποικιακό παρόν», όπως τόσο παραστατικά περιγράφεται η κατάσταση στο σημερινό Αφγανιστάν, στην Παλαιστίνης και το Ιράκ.[1] Οι εξοντώσεις πληθυσμών στις αποικίες μέχρι προσφάτως ήταν σύνηθες φαινόμενο – βίες μαζικές μετακινήσεις, εκκαθαρίσεις κι εξοντώσεις στα πλαίσια του «εκπολιτιστικού» project της αποικιοκρατίας. Αυτό σήμαινε κέρδη, πλούτο και ανάπτυξη για τις μητροπόλεις που σήμερα κυβερνούν τον κόσμο, μιζέρια και δυστυχία στους υποτελείς.
Αυτό που ζούμε σήμερα είναι συνέπειες των πολιτικών της «φιλελεύθερης ειρήνευσης» και «της έξωθεν ανατροπής καθεστώτων» (Αφγανιστάν, Ιράκ, Λιβύη, Υεμένη), της «περιορισμένης παρέμβασης» (π.χ. στο Νταρφούρ Σουδάν) και της «μεγάλης συμμαχίας κατά της τρομοκρατίας» που περιλαμβάνει διαβόητα καθεστώτα όπως η Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ. Αποτελούν επίσης συνέπειες της πολιτικής της «προωθημένης ανάκρισης» στο Άμπου Γκρέιλ και το Γκουντάναμο, όπως επιβάλλει ο ασύμμετρος πόλεμο - όλα επιτρέπονται εφόσον ο εχθρός είναι παντού και πουθενά. Η έκθεση του αμερικανικού Κογκρέσου που δημοσιεύτηκε και αφορά στις ανακρίσεις 119 ατόμων αποκάλυψε το απύθμενο του σαδισμού των επίσημων (και μη) πρακτικών ανάκρισης. Ανάμεσα στις μεθόδους ήταν η «έγχυση υγρών στον πρωκτό» και το «τάισμα του πρωκτού με στερεά υλικά», («rectal feeding» και «rectal hydration»). Οι βασανισμοί των κρατουμένων γίνονταν σε μυστικές τοποθεσίες σε άλλες χώρες όπως η Ταϊλάνδη, η Πολωνία, η Λιθουανία και η Ρουμανία.
Ολοκληρωτικός πόλεμος…
Ακούγονται ήδη οι σειρήνες: Εμείς ή εκείνοι; Ολοκληρωτικό πόλεμο εξήγγειλε ο Γάλλος πρωθυπουργός κι έσπευσε ηλίθια να ακολουθήσει ο δικός μας υπουργός εξωτερικών, ο κος Κασουλίδης, προσφέροντας την Κύπρο (δηλαδή το σε αχρηστία στρατιωτικό αεροδρόμιο «Ανδρέας Παπανδρέου») για να βομβαρδίζουν τη Συρία χωρίς καν να το ζητήσουν. Ο Κάμερον μετά προσέφερε στους Γάλλους τις βάσεις στο Κυπριακό έδαφος, το αποικιοκρατικό αυτό κατάλοιπο, για διευκόλυνση των επιχειρήσεων. Οι Γάλλοι, όπως και η Ρωσία, ιδίως μετά την κατάρριψη του Ρωσικού αεροπλάνου, επιτείνουν τον βομβαρδισμό στόχων υπό τον έλεγχο του του ISIS.
Η εξωτερική πολιτική των υπό ΗΠΑ συμμάχων της βρίσκεται σε κρίση. Είχαν χρηματοδοτήσει διαφόρων ειδών τα βολικά «κινήματα» μισθοφόρων, τα οποία στην συνέχεια αυτονομήθηκαν σε ανεξέλεγκτους «Φραγκεστάϊν». Τα πράγματα οξύνθηκαν, μετά την κατάρρευση του στρατοπέδου του υπαρκτού σοσιαλισμού, η απουσία αντίπαλου δέους οδήγησε στην άκρατη χρήση στρατιωτικών επεμβάσεων που βραχυπρόθεσμα θεωρήθηκαν «επιτυχείς», πλην όμως οδήγησαν μεσοπρόθεσμα σε μακρόσυρτες συγκρούσεις, αστάθεια και άνοδο κινημάτων και καθεστώτων βαθύτατα αντιδημοκρατικά ή/και εχθρικά προς τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. Η θεώρηση περί παρακμής ή συρρίκνωσης της αμερικανικής ισχύος δεν είναι πλέον μια άποψη που υιοθετείται μόνο από ριζοσπάστες μελετητές.[2] Ακόμα και γεράκια της πολιτικής παραδέχονται ότι δεν είναι βιώσιμη η παρούσα χρηματοδότηση των επεμβάσεων. Τίθεται επιτακτικά έτσι η ανάγκη για «αυτοσυγκράτηση» (restraint) για να αντιμετωπίσει πολλαπλές προκλήσεις που αδυνατεί να ανταποκριθεί.[3] Η δε «συρρίκνωση στο ορθό επίπεδο παρέμβασης» (rightsizing) δεν γίνεται πουθενά πιο αισθητή ως μια ήδη εφαρμοσμένη πολιτική από Ομπάμα από το μεσανατολικό.[4] Κι όμως, μετά το Παρίσι, η αντίθετη άποψη ωθεί στην βαθύτερη εμπλοκή στη λογική των συγκρούσεων: «Κι αν έγιναν λάθη στο παρελθόν, πρέπει να εξολοθρευθεί ο Φραγκεστάιν». Το άλυτο παγκόσμιο αδιέξοδο λύνεται, όπως και ο γόρδιος δεσμός: κόβεται. Στρατιωτικοποιείται λοιπόν με τον απολυτό «πόλεμο κατά του τρόμου». Γνώριμη φρασεολογία, από τις εποχές των Μπους, πατέρα και υιού. Θα εξοντωθεί το τέρας ISIS με έξυπνες βόμβες, ανελέητοι βομβαρδισμοί, drones, κι όλη η τεχνολογία και προπαγάνδα. Ωστόσο, αυτό σχετίζεται με διαφορετικά καθεστώτα του πολέμου, όπως ο λεγόμενος «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» διεξάγεται από ένα μεγάλο αριθμό κρατών (ΗΠΑ, ΕΕ, Βρετανία, Γαλλία, Τουρκία, Ρωσία). Η Γαλλία που έχει ειδικό ρόλο και δικά της ιδιαίτερα συμφέροντα στη Συρία (ήδη είχε στρατιωτική εμπλοκή στη χώρα), με την αλλαγή τακτικής του ISIS έγινε στόχος τρομοκρατικής επίθεσης.[5] Η Γαλλία σήμερα είναι από τους μεγαλύτερους εξαγωγής όπλων στο κόσμο.
Φτάνουμε στους ασύμμετρους πολέμους. Η μεταβαλλόμενη φύση του πολέμου με τα τεχνολογικά πλεονεκτήματα επέφερε στην ανίχνευση και εξόντωση πιθανών εχθρικών στόχων έδινε στους στρατιωτικό-πολιτικούς σχεδιαστές την προφανώς εσφαλμένη αίσθηση ότι η όποια χαμηλή ένταση πολέμου μπορεί να συνεχίζεται επ' αόριστο καθώς, εφόσον οι εξειδικευμένες στρατιωτικές δυνάμεις επιτήρησης και παρακολούθησης θα απολαμβάνουν στο έδαφος ακόμη μεγαλύτερα πλεονεκτήματα στο μέλλον. Οι μελετητές[6] αναφέρονται σε μεταμορφώσεις που έχουν μεταβάλει την ίδια τη φύση του πολέμου στο πλαίσιο της στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ισλαμικής τρομοκρατίας και των «ασύμμετρων απειλών». Αυτά περιλαμβάνουν τα νέα καθεστώτα πολέμου και νέα παιχνίδια όπως τα εξής:
· «Πόλεμος από απόσταση» (war from a distance).
· Θολούρα της απόσταση που χωρίζει την κατάσταση πολέμου και αυτή της της ειρήνης.
· την χρήση μη επανδρωμένων σκαφών (τα γνωστά ντρόουν/drones) που μεταβάλλουν σε τέτοιο βαθμό το στρατιωτικό παιγνίδι που μελετητές αναφέρονται σε «ντροουνοποίηση των ενόπλων δυνάμεων» (dronization).
· Η μεταβαλλόμενη έννοια του ποιος πρέπει να αντιμετωπιστεί ως «πολεμιστής» και ποιος «άμαχος»: Καταργείται η κλασσική διάκριση του Δικαίου του Πολέμου ανάμεσα στους δύο. Χρησιμοποιείται συλλογικά ο άμαχος πληθυσμός του εχθρού ως μαχητές του εχθρού, ή ως ασπίδες ή ο εξαναγκασμός ατόμων υπό απειλή βίας να ενεργούν ως πολεμιστές.
· Η κατασκευή του «πολιτικών αυτοματισμών» (political automata).
Εντός των τειχών: Κατάσταση Εξαίρεσης
Εντός της ΕΕ με κέντρο το Παρίσι και τις Βρυξέλλες έχει αρχίσει το ανθρωποκυνηγητό - ένας από του τρομοκράτες φέρεται αν πέρασε μετά από έλεγχο τα Γαλλο-Βελγικό. Παρακολούθηση, επιτήρηση, έλεγχος συνόρων και μετακινήσεων, προληπτική εξόντωση και τιμωρία. Είμαστε σε κατάσταση πολιορκίας ενός ολοκληρωτικού πολέμου. Μα πού να βρούμε τον εντός των τειχών εχθρό; Ας ξεκινήσουμε από τους συνήθεις ύποπτους. Οι εκτενείς παρακολουθήσεις στην ΕΕ,[7] απέτυχαν παντελώς να εμποδίσουν το μακελειό στο Παρίσι. Παρά την αποτυχία αυτή, εντός των τειχών μετατρεπόμαστε όλο και περισσότερο σε κοινωνία της επιτήρησης: Χρειάζεται κι άλλη αυστηρότερη επιτήρηση κι έλεγχος, κι άλλες εξουσίες για αστυνόμευση. Πρέπει να βρεθούν οι ένοχοι, να προληφθούν τα νέα κτυπήματα αλλά και τα εκκολαπτήρια των δυνάμεων αυτών. Θα μπορούσε άραγε αυστηρότερη επιτήρηση κι έλεγχος (surveillance) να αποτρέψει μελλοντικά τρομοκρατικά χτυπήματα; Ποιο το κόστος για τα δικαιώματα μας όλων; Ποιες οι διασφαλίσεις; Τι γίνεται στη περίπτωση της Κύπρου; Ήδη οι Βρετανοί κι ο Κασουλίδης προσέφεραν τις Βρετανικές βάσεις και κι άλλες διευκολύνσεις για βομβαρδισμούς στη Συρία. Ποιες οι συνέπειες;
Η μάζα των μεταναστών στην Ευρώπη, Μουσουλμάνοι και μη, ουδεμία σχέση έχουν με τους φονταμενταλισμούς, αυτές τις στυγερές σύγχρονες ιδεολογίες της βαρβαρότητας και του μίσους. Κι όμως γίνονται στόχος γιατί από κει ξεκινά μια ομάδα που εντάσσεται στις γραμμές των φονταμενταλιστών. Από τη μια πλευρά όμως έχουμε την αποτυχία της ουσιαστικής ένταξης μεγάλων μαζών των μεταναστών με τα μόνιμα πλέον φαινόμενα των γκέτο και την εξαθλίωση στις πόλεις. Και από την άλλη πάλι έχουμε τους συνεχείς συμβολικούς πολέμους ως προς τον χαρακτήρα του «δημοσίου χώρου» (οι πόλεμοι της μαντίλας, τα σκίτσα του Μωάμεθ, η βιομηχανία της ισλαμοφοβίας κτλ.). Το βασικό στοιχείο δεν είναι τόσο η εξαθλίωση (οικονομική) αλλά η ταπείνωση κι ο εξευτελισμός. Πάνω σε αυτό το επίπεδο διεξάγεται ο πόλεμος της προπαγάνδας. Περιορίζεται ο δημόσιος χώρος κι έτσι αναπαράγεται το περιθώριο που δημιουργεί δυνάμει «αποκλίνοντες πληθυσμούς»: Από αυτό το περιθώριο προφανώς αντλούν φονταμενταλιστές, κι ανάμεσα τους οι πιο ακραίες ομάδες μαχητές.
Με την υποψία ότι από κει ξεκινούν και οι τρομοκράτες, η κατάσταση για όλους τους Μουσουλμάνους μετανάστες ή απόγονους μεταναστών γίνεται ακόμα πιο δυσμενής. Η φαυλότητα οδηγεί στην όξυνση της αντιπαράθεσης, στη πόλωση και την παράνοια. Σ’ αυτή την λογική το ανθρωποκυνηγητό, αυτή η απάνθρωπη λογική,[8] θεσμοθετείται ως αναγκαία Ευρωπαϊκή πρακτική για να «επιβιώσουμε». Την ανασφάλεια, όπως βιώνουν όλοι, Άραβες και Εβραίοι, σε ένα όλο και πιο απαρχαϊντοποιημένο Ισραήλ,[9] νιώθουν να μετατρέπεται το Παρίσι, οι Βρυξέλλες, το Λονδίνο: «Πυροβολήστε όποιον υποψιάζεστε ότι είναι τρομοκράτης». Πάνω χαρά για τους φονταμενταλιστές – έτσι κι αλλιώς οι μάρτυρες πάνε στον παράδεισο.
Γνωρίζουμε από την ιστορία ότι τα καθεστώτα του νόμου και της τάξης επιβάλλουν τους όρους αποκατάστασης της νέας ή παλαιάς τάξης με την εκκαθάριση, αποσιώπηση ή καθυπόταξη των εκάστοτε αποκλινόντων τάξεων, κινημάτων και προσώπων.[10] Κάθε κύκλος περιλαμβάνει δημόσια κατασκευή, δικαιολογημένα και μη, ηθικών πανικών, όπου ο ορισμός της παρέκκλισης σε κάθε κύκλο υπήρξε ο τομέας των φθινουσών ή απειλούμενων κοινωνικών στρωμάτων για τους οποίους ο πανικός περιστρεφόταν γύρω από την απειλή ή/και την καταστροφή του «τρόπου ζωής». Σε αυτό το σημείο εμφανίζονται οι «διορθωτές»: Πρόκειται είτε για «εργολάβους», είτε για αυτόκλητους «σωτήρες», είτε πρόκειται για τεχνοκράτες ή/και διανοούμενους ή/και πολιτικούς που αναλαμβάνουν εκ μέρους των ανερχόμενων κοινωνικών στρωμάτων που δυστυχώς γνωρίζουμε μόνο εκ των υστέρων επειδή μόνο τότε μαθαίνουμε ότι κατάφεραν να «επιδιορθώσουν» το σύστημα και να επαναφέρουν ή να φτιάξουν την καθεστηκυία τάξη. Γνωρίζουμε το σχήμα που διαμορφώνεται ως εξής: Υπάρχει κλιμάκωση της παρέκκλισης/αμφισβήτησης και πόλωσης, μια αυξημένη αίσθηση της «κοινωνικής αποδιοργάνωσης» και «μη κανονικότητας» που φτάνει στα επίπεδα «ηθικού πανικού». Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε απόπειρες να οριστεί και να κατηγοριοποιηθεί «το πρόβλημα» και σε αμφισβητήσεις σε σχέση με τους ορισμούς αυτούς. Τότε αρχίζει η διαδικασία ταξινόμησης και κωδικοποίησης σε «κανόνα», μια πολύπλοκη αμφίρροπη και αντιφατική διεργασία αναδιοργάνωσης, θεσμικής μεταρρύθμισης, βίας και δημιουργίας νέων θεσμών. Κόντρα λοιπόν στην υπόθεση ότι οι σύγχρονοι θεσμοί είναι αξιωματικά πιο αποτελεσματικοί επειδή είναι πιο ορθολογιστικοί, θεωρούμε ότι ήταν ισχυροί στο να ελέγξουν συμπεριφορές και να πείσουν τα κέντρα εξουσίας ότι μπορούσαν να τις ελέγξουν.
Βιώνουμε σήμερα τη συνέχεια μιας παγκόσμιας και βίαιης ανωμαλίας με απρόβλεπτες προεκτάσεις, ένα μακρύ κύκλο της παρέκκλισης/αμφισβήτησης (cycle of deviance).Έτσι αναδύεται η Ευρώπη της φρίκης: Τρόμος, αναστολή δικαιωμάτων, αποκλεισμός και περαιτέρω περιθωριοποίηση και διακρίσεις λόγω εθνοτικής καταγωγής ή θρησκείας. Κατά τον πρώτο πόλεμο στον Περσικό κόλπο, μετά τις επιθέσεις στους δίδυμους πύργους την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και πολλοί Αμερικανοί διανοούμενοι στήριξαν πάλι τον πόλεμο, ως «δίκαιο πόλεμο». Άλλοι προοδευτικοί που αρνήθηκαν να ταχθούν στο πλευρό των υπό τις ΗΠΑ στρατοκρατών έψαχναν για κάποια δύναμη στην παγκόσμια σκακιέρα για να διαμεσολαβήσει: να λειτουργήσει ως μεσολαβητής. Ο Etienne Balibar,[11] παρά τις αντιφάσεις και τις ψευδαισθήσεις που διέβλεπε, μίλησε για την Ευρωπαϊκή «αφανή μεσολάβηση». Σήμερα έχει αφανιστεί και αυτή η προοπτική γιατί μπήκε σε λογική πολέμου και η Γαλλία. Αν η κάθε χώρα, κι εδώ είναι και η τεράστια ευθύνη της Ευρώπης, δεν βρει διέξοδούς, χώρους για διαφυγή από την τρέλα του «ολοκληρωτικού πολέμου» και να δώσει ελπίδα σε ένα ανέλπιδο κόσμο για ανοικοδόμηση ενός άλλου δικαίου και των ανάλογων αναγκαίων δημοκρατικών διασφαλίσεων,[12] τότε είμαστε φυλακισμένοι σε αυτά τα εφιαλτικά που ζούμε. Και εφόσον όλα επιτρέπονται στον πόλεμο, η ασφάλεια μας, η δημοκρατία, οι ελευθερίες και ότι παίρναμε ως δεδομένο είναι αναστέλλονται ε’ αόριστο. Μπήκαμε στη φαυλότητα χωρίς τέλος. Αυτό ακριβώς που θέλουν και οι Τζιχαντιστές, της Ανατολής και της Δύσης, Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί και φυλετικοί φονταμενταλιστές.
_________________________________
[1] Derek Gregory, The Colonial Present: Afghanistan, Palestine, Iraq (Oxford: Blackwell, 2004).
[2] Ιμάνουελ Βαλερστάιν (2005) H παρακμή της αμερικανικής ισχύος, Οι ΗΠΑ σε ένα χαοτικό κόσμο, Εξάντας.
[3] Jessica T. Mathews «What Foreign Policy for the US?», The New York Review of Books, Vol. LXII, No. 14, Sept. 24-Oct. 7, 2015, pp. 43-45.
[4] Marc Lynch (2015) «Obama and the Middle East Rightsizing the US Role», Foreign Affairs, vol. 94, no. 5, Sept.-Oct. 2015, pp. 18-27.
[5] Diego Muro “Why did ISIS target France?”, Open Democracy, 20 November 2015, https://www.opendemocracy.net/can-europe-make-it/diego-muro/why-did-isis-target-france
[6] Grégoire Chamayou, Theory of the Drone, Penguin, London, 2015.
[7] Fundamental Rights Agency of the EU (2015) Surveillance by intelligence services: fundamental rights safeguards and remedies in the European Union - Mapping Member States’ legal frameworks summary, http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2015-surveillance-intelligence-services-summary_en.pdf
[8] Grégoire Chamayou, Manhunts: A Philosophical History, Princeton University Press, 2012.
[9] Βλ. Avishai Ehrlich (2015) “Israel's hegemonic right”, The Politics of the Right: Socialist Register 2016, Edited by Leo Panitch and Greg Albo.
[10] Ελεύθερη απόδοση και επεξήγηση στα ελληνικά ενός από τις σχηματικές εκδοχές του πρωτότυπου αγγλικού, Sitas Α., Damodaran, S., Keim, W., Trimikliniotis, N., Garba, F. (2014) Gauging and Engaging Deviance 1600-2000, Tulika Academic Press, India.
[11] Etienne Balibar. Η Ευρώπη, η Αμερική, ο πόλεμος. Σκέψεις πάνω στην Ευρωπαϊκή μεσολάβηση, εκδόσεις Χρήστος Ε Δαρδανός, Αθήνα.
[12] Etienne Balibar “In War”, Open Democracy, 16 Νιόβρη 2015, https://www.opendemocracy.net/can-europe-make-it/etienne-balibar/in-war
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου